Rogi i oczy

Oko jest dość wyrazistym symbolem biblijnym, który w rozważanym miejscu został objaśniony – siedem oczu to siedem duchów Bożych. Wcześniej opisane zwierzęta podtrzymujące tron Boży „były pełne oczu” (Obj. 4:6,8). Boża opatrzność niezliczoną ilością swych duchowych władz dogląda wszystkich spraw swego stworzenia. Oko przede wszystkim dostarcza informacji, ale spojrzeniem można też wiele wyrazić, a nawet pokierować niektórymi sprawami.

Liczba siedmiu duchów, którymi dysponuje Jezus, może oznaczać pewną kompletną, zamkniętą całość. Prorok Izajasz (Izaj. 11:2) opisuje ducha pomazania Mesjasza przy użyciu siedmiu nazw. Pierwsza z nich informuje, że jest to duch Boga. Innymi słowy, Jezus posiada dostęp do świętej mocy, ale nie jest jej źródłem. Siedem oczu Baranka trzeba bowiem zestawić z niezliczoną ilością oczu na ciałach zwierząt z wizji tronu Bożego. Pozostałe określenia ducha pomazania z zapisu Izajasza ułożone są w trzech parach: mądrości i rozumu, rady i mocy oraz umiejętności i bojaźni Bożej.

Mądrość to przymiot charakteru, który uzależniony jest od posiadanej wiedzy, czyli rozumu. Umiejętność korzystania z wiedzy innych osób, czyli rada, to kolejny składnik ducha pomazania. Towarzyszy mu moc, mająca swe źródło zarówno w samym fakcie posiadania ducha, jak również w umiejętności korzystania z pozostałych składników, zwłaszcza mądrości i wiedzy. Umiejętność to inaczej doświadczenie – mądrość płynąca z poznania dobra i zła. Listę tę kończy bojaźń, czyli zdolność podporządkowania się, posłuszeństwo. To ostatnie „oko” najbardziej kojarzy się z typowymi cechami baranka.

Bardziej wieloznacznym i przez to nieco trudniejszym do objaśnienia jest symbol rogu. Być może w przypadku jagnięcia składanego na ofiarę można byłoby ten element zaniedbać, gdyby nie fakt, że został on w sposób szczególny podkreślony. Jagnięta składane na ofiarę miały zapewne ledwo zarysowane dwa różki, tymczasem baranek opisany w rozważanej wizji ma rogi wyraźnie widoczne i jest ich aż siedem.

Róg w symbolice biblijnej najczęściej kojarzony jest z wykonawczą częścią władzy, a zwłaszcza z jej składnikiem militarnym. Rogi stanowią bowiem broń zwierzęcia. Ponadto w słynnych proroczych wizjach Daniela panowanie Aleksandra Wielkiego ukazane jest jako jeden wielki róg greckiego kozła (Dan. 8:21‑22), po którego wyłamaniu wyrastają w jego miejsce cztery nowe. Imperium Aleksandra rzeczywiście miało zostać rozdzielone między czterech wybitnych dowódców hellenistycznego świata. Persja, ukazana pod postacią barana, ma dwa rogi, gdyż początkowo mocarstwo to tworzone było także przez Medów, zdobywców Aszur i Niniwy.

W języku hebrajskim róg ma jednak ogólniejsze znaczenie. Anna, po urodzeniu Samuela, mówi w swej dziękczynnej modlitwie, że jej „róg jest wywyższony” (1 Sam. 2:1). Dawid pisze o Bogu jako o „rogu zbawienia” (Psalm 18:3). Takiego określenia używa też Zachariasz, ojciec Jana Chrzciciela, w odniesieniu do Mesjasza z rodu Dawida (Łuk. 1:69). Niektóre nowsze tłumaczenia objaśniają od razu ten hebraizm, tłumacząc hebr. qeren lub gr. keras, czyli róg, wprost na polskie „moc”.

Nieco innego symbolicznego wyrazu nabiera róg w związku z konstrukcją biblijnych ołtarzy. Ich narożniki^* ozdobione były rogami (2 Mojż. 27:2; 30:2), spełniającymi ważną funkcję przy składaniu ofiar za grzech (3 Mojż. 4:7,18,25,30,34) oraz przy poświęcaniu tychże ołtarzy (2 Mojż. 30:10; 3 Mojż. 8:15).

^* Prawdopodobnie dlatego po polsku, tak samo jak po hebrajsku, wierzchołki wieloboków i wielościanów nazywamy „rogami” lub „narożnikami”. Język polski jest pod tym względem wyjątkowy wśród języków europejskich. Ze znanych autorowi języków  jeszcze tylko angielski posługuje się słowem „corner”, narożnik, które wywodzi się zapewne od łac. określenia rogu – cornu. Odróżnia się je jednak od słowa „horn” – róg.

Róg jako przedmiot użytkowy ma również symboliczne znaczenie. Samuel przechowywał w rogu olej pomazania (1 Sam. 16:1,13). Z rogów niektórych zwierząt, między innymi barana, wykonuje się instrument, szofar, którego donośnym dźwiękiem sygnalizowanych jest wiele ważnych, odświętnych zdarzeń.

W jaki sposób można by podsumować te wszystkie symboliczne funkcje rogu? Rogi są przede wszystkim ozdobą zwierzęcia. Bywają także wykorzystywane do walki, ale na ogół już sam rozmiar i kształt poroża wywołuje wystarczający respekt. Rogi stanowią zwieńczenie głowy zwierzęcia. Jest to najwyższy punkt jego ciała. Można więc powiedzieć, że są one symbolem siły, będąc jednocześnie ozdobą. Nawet nie podejmując walki, zwierzę wzbudza swym porożem respekt i podziw.

Oczekując ludzkiej miłości, Bóg pouczał, by miłować Go z całego serca, duszy i siły (5 Mojż. 6:5). Serce to symbol emocji i intelektu, dusza oznacza życie, osobowość ludzkiej istoty. Jest jednak jeszcze trzeci składnik, który sięga poza granice ludzkiego ciała. Siła to możliwość oddziaływania na otoczenie, zarówno nieożywione, którym człowiek posługuje się jako narzędziem, jak i żywe – na innych ludzi oraz zwierzęta. Siła człowieka tkwi nie tylko w sprężystości jego mięśni, ale także w umiejętności posługiwania się mową, mimiką oraz językiem ciała. Również opinia przyczynia się do powstawania swego rodzaju aury^* otaczającej każdego znanego innym ludziom człowieka. Wynika ona z wcześniej dokonanych czynów, wypowiedzianych słów, osiągniętych sukcesów. Pozwala wywierać wpływ na otoczenie przez samą obecność, nawet bez podejmowania działania czy wypowiadania słów. To właśnie owa aura, czyli najogólniej pojmowana siła osobowości człowieka, jest symbolizowana przez róg.

^* Język niemiecki posiada bardzo trafne określenie, którego brak w języku polskim – Ausstrahlung, czyli dosłownie „wypromieniowanie”. Słowa tego używa się na określenie duchowej wyrazistości człowieka dysponującego silną osobowością.

Jest jeszcze jedno biblijne skojarzenie z rogami, które ukazuje je jako symbol szeroko pojętej siły oddziaływania człowieka na otoczenie, jego aury. Michał Anioł, podobnie jak wielu wcześniejszych artystów, ukazuje Mojżesza z rogami na głowie. Autor łacińskiego przekładu Biblii, Hieronim, napisał w 2 Mojż. 34:29 o Mojżeszu: et ignorabat quod cornuta esset facies sua – „i nie wiedział, że rogata była twarz jego”. Współczesne przekłady tłumaczą to miejsce inaczej: „i nie wiedział, że skóra na jego twarzy promieniała”. Skąd wzięło się w Wulgacie słowo cornuta – rogata?

Spółgłoski hebrajskiego słowa róg – qof-resz-nun – tworzą również formę czasownikową qaran, która oznacza „promienieć” (2 Mojż. 34:29,30,35) lub „mieć rogi” (Psalm 69:32). Prorok Habakuk używa słowa róg w znaczeniu, które pozwala rozszyfrować owo zagadkowe powiązanie rogów z promienieniem. Tak opisuje on majestat Boga: Jasność jego była jako światłość, rogi były na bokach jego, a tam była skryta siła jego (Abak. 3:4). Inne przekłady mówią o promieniach wychodzących z rąk Boga. Promienie światła wydobywającego się z bardzo jasnego obiektu rysuje się czasami w uproszczeniu jako ostro zakończone trójkąty, niekiedy zagięte – jakby rogi. Stąd prawdopodobnie do opisu promienienia używano we wczesnym języku hebrajskim czasownika „mieć rogi”, a promienie słońca do dzisiaj określa się słowem qeren.

Wracając do rogów baranka. Zapewne oznaczają one siłę, z jaką zmartwychwstały Jezus oddziałuje na otoczenie – Jego szeroko pojmowaną i wszystkoogarniającą władzę. Graficznie można je sobie wyobrazić jako koronę z siedmiu promieni otaczających Jego głowę. Widok ten zdaje się nawiązywać do promieniejącej twarzy Mojżesza. Zaś wzmianka o siedmiu oczach może oznaczać, że owe promienie, jak reflektory-szperacze, oświetlają i lustrują całą ziemię.

W takim ujęciu baranek nie byłby zdeformowanym stworzeniem o siedmiu rogach i siedmiu oczach, które ma podcięte i krwawiące gardło – jak czasami ilustruje się tę wizję, lecz pięknym symbolem niewinnego i czystego zwierzęcia ofiarnego, otoczonego koroną światła. Obraz ten ukazywałby pokorę i cichość Jezusa, pozwalającego ofiarować się za grzech świata, ale po zmartwychwstaniu dysponującego siedmioma spośród niezliczonych duchów Bożych. Sława Jego ofiarnej postawy już dzisiaj opromienia świat i wywiera na wielu ludzi zbawienny wpływ. Niedługo jednak blask Jego świetlistych „rogów” rozjaśni całą ziemię, wzbudzając podziw i należyty respekt. Władza siedmiu duchów pozwoli Mu kontrolować wszystkie sprawy nawracającego się świata. Tak rozumiane rogi i oczy Baranka stanowią atrybuty Jego władzy błogosławienia wszystkich ludzi.

Najważniejsze pojęcia i zagadnienia

1. Siedem oczu to siedem aspektów ducha pomazania Jezusa: duch Boga, mądrości i rozumu, rady i mocy, doświadczenia i bojaźni Bożej.
2. Róg jest symbolem duchowej siły osobowości – aury człowieka.
3. Siedem rogów Baranka można wyobrazić sobie jako siedem świetlnych promieni lustrujących całą ziemię.

W następnym odcinku: Oto zwyciężył – czyli słów kilka o czasie spełnienia widzenia